Kardiyovasküler sağlık tartışmalarında uzun süredir yer alan “iyi” ve “kötü” kolesterol, herkesin bildiği isimlerdir. Ancak, şok edici bir şekilde, yakın zamanda “iyi” kolesterolün her zaman faydalı olmadığı keşfedildi.
“İyi” kolesterolü taşıyan partiküller olan yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) üzerine yapılan son çalışmalar, HDL’nin kardiyovasküler hastalıklar üzerindeki etkisine dair daha karmaşık ve çelişkili bir tablo çizmiştir.
Şimdi ise yeni ve büyük bir çalışma bu konuda yeni şüpheler ortaya koyuyor. Geçtiğimiz Kasım ayında Journal of the American College of Cardiology’de yayınlanan bir çalışmaya göre, araştırmacılar yüksek HDL kolesterol seviyelerinin ne siyah ne de beyaz katılımcılarda kalp hastalıklarına karşı koruma ile ilişkili olmadığını bulmuşlardır. Düşük HDL kolesterol ile kalp hastalığı riskinin artması arasındaki ilişkide beyaz ve siyah katılımcılar arasında bir fark vardı.
Bu, düşük HDL kolesterol seviyelerine sahip olmakla ilişkili riskte ırksal bir eşitsizlik bulan ilk çalışmadır. Yüksek HDL kolesterolün kardiyovasküler sağlık için her zaman faydalı olmadığına dair daha fazla destekleyici kanıt sağlanmıştır.
HDL’nin bazı ek faydalı özelliklere sahip olduğu görülmektedir. Öte yandan, çalışmalar HDL’nin sağlıktaki rolünün nüanslı ve dinamik olduğunu ve hala ortaya çıkarılması gereken çok şey olduğunu göstermiştir.
HDL kalp hastalıklarının önlenmesinde rol oynayabilse de, bu ilişki kesin değildir.
Kolesterolün “iyi” ve “kötü” formları uzun süredir tartışılmaktadır. “İyi” türün yüksek seviyeleri kardiyovasküler hastalık riskinin azalması ile ilişkilendirilirken, “kötü” türün yüksek seviyeleri riskin artması ile ilişkilendirilmektedir. “Kötü” tür, düşük yoğunluklu lipoprotein veya LDL partikülleri tarafından taşınır.
HDL kolesterolü “iyi” olarak etiketleyen en önemli raporlardan biri, 1948 yılında kardiyovasküler hastalık risk faktörlerini araştırmak üzere başlatılan ve hükümet tarafından yönetilen Framingham Kalp Çalışması’ndan çıkmıştır. Framingham Kalp Çalışması, 1977 yılında beyaz katılımcılar için HDL kolesterolün koroner hastalığa yakalanma riskiyle ters orantılı olduğunu ortaya koymuştur.
Bununla birlikte, daha yeni araştırmalar, yüksek seviyelerin kardiyovasküler sağlık için doğal olarak faydalı olduğu fikrine şüphe düşürmüştür. HDL kolesterol seviyelerini artıran bir genetik varyantın taşıyıcılarının, bu varyantı taşımayanlara kıyasla kalp krizi riskinin azalmadığı gösterilmiştir (SN: 5/18/12). HDL kolesterol seviyelerini yükseltmeyi amaçlayan bir başka ilaç grubu da bu seviyeleri yükseltmek için işe yaramış ancak kardiyovasküler risk üzerinde herhangi bir etkisi olmamıştır.
HDL kolesterol seviyelerinin bulmacanın sadece bir parçası olduğunu unutmamak önemlidir. HDL seviyesi, HDL partikülleri tarafından ne kadar kolesterol taşındığını gösterir ve genellikle kan testlerinde rapor edilir. HDL, kolesterolü arter duvarlarından uzaklaştırır ve parçalanıp ortadan kaldırılabileceği karaciğere taşır. Bu sayede kolesterolün arter duvarlarında toplanarak kan akışını engellemesinin önüne geçilmiş olur.
HDL üzerine yapılan çalışmalar ancak son zamanlarda onun taşıdığı kolesterolden ayrı olarak ele almaya başlamıştır. Dallas’taki Texas Üniversitesi Güneybatı Tıp Merkezi’nde kardiyolog olan Anand Rohatgi, son on yıl içinde kolesterol ölçümünün HDL’nin vücutta yaptığı gerçek işlevleri yansıtmadığının “büyük ölçüde anlaşıldığını” söylüyor.
HDL’nin kolesterolü ortadan kaldırma etkinliği önemli görünmektedir. HDL’nin makrofajlardan kolesterolü alma kapasitesi, işini ne kadar iyi yaptığının bir göstergesidir. Rohatgi ve meslektaşları 2014 yılında New England Journal of Medicine’da, ABD’de yüzde 49’u siyah olan yaklaşık 3.000 yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, bu kapasite ne kadar yüksekse kalp krizi veya felç insidansının o kadar düşük olduğunu bildirmiştir.
HDL’nin birçok işlevinden biri de kolesterolü vücuttan uzaklaştırmaktır. Ek bir bonus olarak, HDL’nin anti-enflamatuar ve diğer koruyucu etkileri sayesinde kardiyovasküler hastalıklara karşı koruma sağladığı görülmektedir. Yine de bu etkilerin her zaman olumlu bir sonucu doğurması söz konusu değildir. HDL’nin kolesterolü absorbe etme kabiliyeti bozulabilir ve hatta belirli koşullar altında enflamasyona katkıda bulunabilir. Rohatgi, HDL partiküllerini incelemedeki zorluğun, işlevlerinin koşullara bağlı olarak değişmesinden kaynaklandığını açıklıyor.
HDL’nin etkinliğini rutin bir kontrolün parçası olarak değerlendirme becerisi henüz emekleme aşamasında. Portland’daki Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nde kardiyolog ve araştırmacı olan Nathalie Pamir’e göre, “genel halk için bunun nasıl yapılacağı” henüz belirsizdir.
HDL kolesterolün kardiyovasküler sağlık üzerindeki yararlı etkisi ırka göre değişebilir.
HDL kolesterolün her zaman “iyi” olduğu düşüncesi, bilim insanları HDL’nin daha iyi anlaşılması ve klinik bir ölçüt olarak potansiyel kullanımının iyileştirilmesi için çalışsa bile devam etmektedir. Bir kişinin HDL kolesterol seviyesini, kardiyovasküler hastalık geliştirme olasılığını tahmin eden bir araca bir girdi olarak dahil etmek hala yaygın bir uygulamadır. Pamir ve meslektaşları, günümüzün çok etnikli toplumunda yüksek ve düşük HDL kolesterol seviyelerinin etkileri hakkında daha fazla bilgi edinmeyi amaçladı.
Yeni araştırma, Amerika Birleşik Devletleri’nde inme mortalitesinde herhangi bir ırksal veya coğrafi eşitsizlik olup olmadığını belirlemeyi amaçlayan REGARDS çalışmasından elde edilen bilgileri inceledi. Çalışmaya önceden koroner kalp hastalığı olmayan yaklaşık 24.000 kişi katılmış ve Afrikalı Amerikalılar toplamın %42’sini oluşturmuştur. Siyah katılımcıların yaklaşık %10’u (10.095 kişiden 664’ü) ve Beyaz katılımcıların %15’i (13.806 kişiden 951’i) yaklaşık 10 yıllık bir süre içinde kalp krizi geçirmiş veya kalp krizinden ölmüştür.
Ekip, önceki araştırmalarla tutarlı olarak, yüksek “kötü” LDL kolesterolün daha yüksek koroner kalp hastalığı riski ile ilişkili olduğunu bulmuştur. HDL kolesterolün ise, beyazlar haricinde, hem yüksek hem de düşük seviyelerde eşit derecede korumasız olduğu tespit edildi. Pamir’e göre bu bulgu, kardiyovasküler hastalık risk değerlendirmelerinde HDL kolesterolün mevcut tedavisinin gözden geçirilmesi gerektiği ihtimalini ortaya çıkarmaktadır.
Pamir, HDL kolesterolün basitçe “iyi” olmaktan ziyade “karmaşık” olduğunu belirtiyor. Bir doktor, hastasının HDL kolesterolü yüksekse “şu anda bunun ne anlama geldiğini bilmiyoruz” diyebilir.
Chicago’daki Northwestern Üniversitesi Feinberg Tıp Fakültesi’nde kardiyoloji şefi olan Clyde Yancy, çalışmanın HDL kolesterol seviyelerinin hastalık riskini ırka bağlı olarak farklı şekilde etkileyebileceğini öne sürmesine rağmen, ırkın biyolojik değil sosyal bir yapı olduğunu hatırlamanın önemli olduğuna dikkat çekiyor.
Yüksek tansiyon, sigara kullanımı ve egzersiz eksikliği “kendini Siyah olarak tanımlayan Amerikalılarda daha yaygındır” diyor ve Siyah olarak tanımlayan kişilere atıfta bulunuyor. Ayrıca, sağlık hizmetlerinin, besleyici gıdaların, eğitim ve mesleki ilerleme fırsatlarının mevcudiyeti gibi sosyal faktörler de bu tehlike işaretlerini etkileyebilir (SN: 5/15/17). Yancy, “Hipertansiyon, obezite ve diyabet yüküne yatkınlık yaratabilecek yer ve yerin tarihi hakkında benzersiz bir şey var” diyor.
Yancy, çalışmanın HDL kolesterol ve kardiyovasküler hastalık riski ile ilgili bulgularının bildirilen ırksal farka dayalı olarak önemini belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu söylüyor. Ancak arter duvarlarında birikebilen yüksek LDL kolesterol seviyelerinin artan riskle bağlantılı olduğu konusunda ısrar ediyor. LDL kolesterol elimizdeki en faydalı gösterge gibi görünmektedir.
Kapsamlı araştırmalara rağmen, bilim insanları hala kardiyovasküler hastalık riskini artıran ya da azaltan faktörleri tam olarak anlayabilmiş değil. Yancy, kardiyologların normal kolesterol ve kan basıncına sahip hastalarda kalp kriziyle karşılaşma sıklığı nedeniyle mevcut yöntemlerin “riskin tamamını yakalayamadığını” savunuyor.
CITATIONS
N.A. Zakai et al. Race-dependent association of high-density lipoprotein cholesterol levels with incident coronary artery disease. Journal of the American College of Cardiology. Vol. 80, November 2022, p. 2104. doi: 10.1016/j.jacc.2022.09.027.
M. Ouimet, T.J. Barrett and E.A. Fisher. HDL and reverse cholesterol transport: basic mechanisms and their roles in vascular health and disease. Circulation Research. Vol. 124, May 10, 2019, p. 1505. doi: 10.1161/CIRCRESAHA.119.312617.
R.S. Rosenson et al. Dysfunctional HDL and atherosclerotic cardiovascular disease. Nature Reviews Cardiology. Vol. 13, January 2016, p. 48. doi: 10.1038/nrcardio.2015.124.
A Rohatgi et al. HDL cholesterol efflux capacity and incident cardiovascular events. New England Journal of Medicine. Vol. 371, December 18, 2014. doi: 10.1056/NEJMoa1409065
T. Gorden et al. High density lipoprotein as a protective factor against coronary heart disease. The American Journal of Medicine. Vol. 62, May 1, 1977, p. 707. doi: 10.1016/0002-9343(77)90874-9.
