PSİKOGENETİK TERAPİ MODELİ

---

I. MODELİN FELSEFESİ ve DAYANAKLARI

1.1. Tanım

Psikogenetik Terapi, bireyin genetik yatkınlıklarını, epigenetik etkilenimlerini ve çevresel deneyimlerini bir arada değerlendirerek, terapi sürecini kişiye özel olarak şekillendiren bütüncül bir modeldir.

1.2. Dayanaklar

• Davranış Genetiği
• Epigenetik Psikoloji
• Şema Terapi
• Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım
• Psikodinamik ve Sistemik Terapi
• Fonksiyonel Genetik Testler (COMT, MAOA, OXTR, BDNF, FKBP5, DRD2 vb.)

---

II. KLİNİK DEĞERLENDİRME SÜRECİ

2.1. Genetik ve Epigenetik Değerlendirme

• SNP analizleriyle nörolojik, hormonal ve metabolik eğilimler belirlenir.
• Örnek Genler:
  • COMT: Duygusal regülasyon – hızlı vs. yavaş metabolizer
  • MAOA: Saldırganlık, dürtüsellik
  • OXTR: Bağlanma sorunları, sosyal duyarlılık
  • FKBP5: Travmaya duyarlılık, HPA aksı düzeni
  • SLC6A4 (5-HTTLPR): Serotonin taşıyıcısı – depresif yatkınlık

2.2. Psikolojik Haritalama

• Genetik skorlar ışığında bireyin şu profilleri çıkarılır:
  • Kişilik yapısı
  • Stres yanıt tipi (savaş-kaç-don)
  • Bağlanma biçimi (güvenli, kaygılı, kaçıngan, dağınık)
  • Travma duyarlılığı
  • Epigenetik baskılama gereklilikleri

---

III. TERAPÖTİK YAKLAŞIM TASARIMI

3.1. Şema Eşleştirme ve Formülasyon

• Genetik yapıya göre yatkın olunan şemalar ve baş etme modları belirlenir.

Genetik Varyant	Olası Şema	Terapi Stratejisi
COMT met/met	Duygusal Yoksunluk	Duygu regülasyonu eğitimi
FKBP5 risk aleli	Güvensizlik/Travma	EMDR / güvenli alan çalışmaları
OXTR rs53576 A	Bağlanma Şemaları	Bağlanma odaklı terapi
MAOA low-activity	Dürtü kontrol problemleri	Mindfulness, öfke kontrolü

3.2. Terapi Protokolü

• Bireye özel terapi akışı şu başlıklarda yapılandırılır:
  1. Genetik farkındalık ve psiko-eğitim
  2. Epigenetik müdahale planı (uyku, beslenme, takviyeler)
  3. Şema temelli bilişsel yeniden yapılandırma
  4. Nöropsikolojik regülasyon (nefes, soğuk duş, ışık terapisi, HRV eğitimi)
  5. Sistemik temizlik: Aile dizimi, transgenerasyonel aktarım çalışmaları

---

IV. UYGULAMA MODÜLLERİ (Klinisyen için eğitim modülü)

🔹 MODÜL 1: GENETİĞİ OKUMAYI ÖĞREN

• Genetik test türleri
• SNP analizi nasıl yorumlanır?
• Farmakogenetik – psikofarmakoloji entegrasyonu

🔹 MODÜL 2: PSİKOLOJİK YATKINLIKLARIN ANALİZİ

• Genetik kod → şema eşleşmeleri
• Genetik puanlama sistemleri (risk ve koruyucu faktörler)
• Epigenetik stres skorları

🔹 MODÜL 3: PSİKOGENETİK TERAPİ UYGULAMALARI

• Vaka analizleri (örnek vaka raporları)
• Klinik karar ağaçları
• Terapi planı oluşturma (12 seanslık örnek protokol)

🔹 MODÜL 4: DANIŞAN İÇİN EĞİTİM

• Genetik okuryazarlık eğitimi
• “Genetiğini yönet” yaklaşımı
• Günlük alışkanlık takibi ve biyo-geri bildirim

---

V. DANIŞAN RAPOR ÖRNEĞİ (Özet)

• Kişi Adı: A.K.
• Genetik Bulgular:
  • COMT met/met → Yüksek duygusal reaktivite
  • 5-HTTLPR s/s → Serotonin düşüklüğü → depresif duyarlılık
• Psikogenetik Yorum:
  • Duygusal olarak zorlayıcı çevresel durumlara karşı hassas.
  • Travma sonrası semptomlar baskın.
• Terapi Önerisi:
  • EMDR + duygu düzenleme eğitimi
  • Epigenetik düzenlemeler (güneş, yürüyüş, omega-3)
  • Şema terapi ile yoksunluk inancı çalışılmalı.

---

VI. ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME ARAÇLARI

• Psikogenetik Risk Skoru (kendi geliştirdiğin ölçek ile yapılabilir)
• Şema Ölçekleri (Young Şema Ölçeği)
• Stres Profili – HPA Aksı Belirleyici Anket
• Bağlanma Tarzı Testi
• Genetik profille örtüşen terapötik ilerleme takibi